Po završetku posljednjeg rata, socijalni rad u Republici Srpskoj suočio se sa promjenama u svojoj djelatnosti. Takođe, promjene nisu zaobišle ni okruženje koje vrši presudan uticaj na sadržaj i ciljeve socijalnog rada. Ključni izazovi koji su doveli do povećanja broja korisnika, usložnjavanja postojećih socijalnih problema i nastanka novih bili su veliki broj žrtava rata, izgubljene i rasturene porodice koje više nisu bile u mogućnosti da ostvaruju tradicionalno prisutnu i značajnu socijalno-zaštitnu funkciju, povećano siromaštvo, povećana invalidnost i rast nezaposlenosti. Suočavajući se sa nastalim problemima, socijalni rad se našao i pred novim izazovom u funkcionisanju i održivosti sistema socijalne zaštite, koji se morao prilagoditi izmijenjenim društvenim, ekonomskim, političkim okolnostima, koje su stvorile potrebe za drugačijim sadržajem socijalne zaštite, a time i socijalnog rada kao ključnog nosioca u njenom obezbjeđenju.

Socijalni rad, i sam osiromašen u ljudskim resursima i njihovoj osposobljenosti, počeo je da traga za načinima prilagođavanja nastalim promjenama, rješavanja problema i razvoja dugoročnih politika koje će omogućiti ostvarivanje misije savremenog socijalnog rada, proistekle iz međunarodno prihvaćene i kroz definiciju izražene svrhe ove djelatnosti. Socijalni rad kao praktično zasnovana profesija i akademska disciplina morao je postati dio promjena, jer u svojoj suštini sadrži promociju društvenih promjena i razvoj, jačanje socijalne kohezije, te osnaživanje i oslobađanje ljudi. Njegovo posebno značajno područje djelovanja jeste pružanje podrške i pomoći osjetljivim grupama i zajednicama koje nemaju dovoljno resursa da se suoče sa nastalim promjenama i zbog toga se nalaze u stanju socijalne potrebe.

Jedan od odgovora na navedene izazove bio je ulaganje u razvoj ljudskih resursa, odnosno u osposobljavanje i školovanje mladih ljudi za socijalni rad koji bi kroz formalni proces obrazovanja postali profesionalci i dobili zvanje diplomirani socijalni radnik. Obrazovanje za socijalni rad je prilika i mogućnost da se kroz proces studiranja i praktičnu obuku, primjenom savremenih obrazovnih standarda, kreiraju i razvijaju socijalni radnici osposobljeni i edukovani za djelovanje u kompleksnim uslovima i širokim područjima interakcije pojedinaca, društvenih grupa i zajednica.

Ideja i incijativa za osnivanje studijskog programa socijalnog rada na Filozofskom fakultetu u Banjoj Luci potekli su od „Udruženja stručnih radnika zaposlenih u socijalnim djelatnostima Republike Srpske“, organizacije koja je okupljala socijalne i druge stručne radnike i predstavljala jedinu organizovanu sistemsku snagu u ovoj oblasti, visoko motivisanu da radi na razvoju djelatnosti socijalnog rada. Ideja je prihvaćena od aktuelnog menadžmenta Filozofskog fakulteta, jednog broja nastavnika sa drugih fakulteta i istaknutih profesora i pregalaca u socijalnom radu u okruženju, u prvom redu od profesora socijalnog rada sa Fakulteta političkih nauka u Beogradu.

U osnivanje studijskog programa aktivno se uključila i Vlada Kraljevine Švedske, koja je putem Švedske agencije za međunarodni razvoj i saradnju (Sida) finansijski, kadrovski i na druge načine podržavala studij prvih sedam godina.

Prvim nastavnim planom i programom za visoko obrazovanje socijalnih radnika u Republici Srpskoj pokrenut je četvorogodišnji studij na Filozofskom fakultetu u Banjoj Luci 2000. godine. Program je kocipiran na način da omogući sticanje teorijskih i praktičnih znanja i vještina koji kvalifikuju studente za obavljanje budućih poslova u savremenom kontekstu i da razvijaju incijativnost, preduzimljivost, sposobnost upravljanja socijalnim uslugama u zajednici, sposobnost donošenja odluka koje doprinose dobrobiti i najboljem interesu korisnika socijalnog rada, sposobnost pomaganja, zaštite i zastupanja ranjivih članova zajednice, sposobnost djelovanja u nesigurnom i promjenljivom okruženju, sposobnost praćenja socijalnih potreba, istraživanja socijalnih pojava i problema i organizovanja akcija na njihovom rješavanju, sposobnost kreiranja i vođenja različitih projekata, sposobnost praćenja, izbora i upotrebe različitih informacija i sposobnost kreativne integracije znanja i prakse iz socijalnog rada i socijalne politike.

Ciljevi visokog obrazovanja za socijalni rad proistekli su iz ciljeva visokog obrazovanja. Osnovni cilj visokog obrazovanja jeste „sticanje, razvijanje, zaštita i prenošenje znanja i sposobnosti posredstvom nastave i naučno-istraživačkog rada s ciljem doprinosa razvoja pojedinca i društva“ (član 4 Zakona o visokom obrazovanju RS). Ovaj cilj je sadržan u ciljevima obrazovanja socijalnih radnika, a to su:

1. sticanje profesionalnih kompetencija socijalnog radnika u realizaciji svoje profesionalne uloge, svrhe i metoda rada;
2. osposobljavanje studenata za adekvatan izbor i primjenu metoda rada kojim će se ostvariti profesionalni zadaci i ciljevi, u odnosu na prepoznate i identifikovane probleme sa kojim se suočava u svome radu u svim oblastima gdje se zapošljavaju socijalni radnici;
3. obučavanje studenata prvog ciklusa za istraživanje prirode strukturirane prakse – procesa socijalnog rada – i razmatranje njenog odnosa prema teoriji socijalnog rada;
4. sticanje uslova za dalje školovanje i stručno usavršavanje.

Odmah nakon licenciranja programa upisani su prvi studenti i od početka trajanja studijskog programa pod okriljem Filozofskog fakulteta upisan je 591 student.

Izmjene i dopune prvog programa izvršene su nakon prelaska na bolonjski sistem visokog obrazovanja 2006. godine. Ovaj nastavni plan i program podrazumijevao je studije u trajanju od tri akademske godine (180 ECTS bodova), i studije na drugom ciklusu studija u trajanju od dvije akademske godine. Drugi ciklus (master studije) nije nikada licenciran po ovom principu, jer se došlo do zaključka da osnovne studije (prvi ciklus) ne zadovoljavaju potrebe prakse socijalog rada obrazovanjem socijalnih radnika u trogodišnjem trajanju. Sami studenti koji su u prve tri godine studirali po ovom programu pokrenuli su incijativu da se izmijeni nastavni plan i program i da osnovne studije traju četiri godine, što je učinjeno tzv. prelaznim kurikulumom u periodu od 2007. do 2010. godine.

Novi nastavni plan i program socijalnog rada licenciran je 2010. godine i predstavlja dopunu nastavnom planu i programu iz 2006. godine, tako da su studije vraćene na studiranje u trajanju od četiri akademske godine i licenciran je drugi ciklus studija (master studije) u trajanju od jedne akademske godine.

Novi program odgovorio je na zahtjeve bolonjskog reformskog procesa, jer je definisao ciljeve, opšte i specifične kompetencije, ishode učenja, precizirao sistem ECTS bodova za svaki predmet i ukupne studije, predvidio obavezne i izborne programe, afirmisao novi sistem ocjenjivanja i ispitivanja studenata, definisao programe za svaki predmet, odredio obaveznu i izbornu literaturu i omogućio definisanje praktične nastave kao obavezni vid učenja.

U toku četvorogodišnjeg studija studenti stiču raznovrsna teorijska i metodološka znanja iz širokog spektra socioloških, pravnih, politikoloških, psiholoških i pedagoških disciplina. Ključno mjesto i posebna pažnja pripada disciplinama iz naučnog polja socijalnog rada, koje su svrstane u tri uže naučne oblasti: Socijalna politika, Teorije i metodologije socijalnog rada i Područja socijalnog rada. Važan izvor za sticanje znanja, osim teorijskog rada, jeste obavezna praktična nastava, koja se odvija u ustanovama socijalne zaštite, obrazovnim i zdravstvenim ustanovama, organima javne uprave, nevladinim organizacijama i nadležnim ministarstvima pod budnim okom mentora-praktičara, koji svoje iskustvo i znanja prenose studentima.

Tokom pomenutih revizija i izmjena nastavnog plana i programa, konstantno se povećavao broj predmeta iz naučne oblasti socijalnog rada, a smanjivao broj predmeta iz srodnih nauka, vodeći računa o potrebi da studenti dobiju znanja iz srodnih nauka relevantnih za profesiju socijalnog rada.

Prema ishodima učenja na osnovnom ciklusu obrazovanja svršeni studenti treba da su u stanju da:

– usvoje i razumiju osnovna naučna i stručna znanja iz teorija socijalnog rada, osnovnih metodskih postupaka u socijalnom radu (rad sa pojedincem, grupom i u zajednici), socijalne politike i njenih područja, kao i iz politikoloških, socioloških, psiholoških, pedagoških i pravnih disciplina koje su relevantne za socijalni rad;
– steknu znanje i vještine u obaveznoj praktičnoj nastavi koju obavljaju u ustanovama socijalne zaštite, nevladinim organizacijama, zdravstvenim ustanovama, obrazovnim institucijama i organima javne uprave;
– mogu primijeniti stečeno znanje i razumijevanje pokazujući profesionalni pristup u radu i struci i stečene kompetencije;
– budu sposobni da prikupljaju podatke i analiziraju savremene tokove socijalnog rada i socijalne politike u postojećem društvenom kontekstu i da razumiju njihovu međusobnu povezanost i uticaj;
– mogu uspostavljati unutrašnju komunikaciju i sa okruženjem socijalnog rada i prenositi informacije, ideje, probleme i rješenja stručnoj javnosti;
– izgrade vještine učenja koje su im neophodne za dalje formalno obrazovanje i cjeloživotno učenje.

USLOV ZA UPIS NA STUDIJSKI PROGRAM